Cyrkulacja monsunowa

Ogólną cyrkulację powietrza atmosferycznego zakłócają wiatry zmienne wynikające z regionalnych i lokalnych zmian temperatury i ciśnienia powietrza. Istotnym czynnikiem modyfikującym ogólny rozkład temperatury powietrza a także ciśnienia atmosferycznego na kuli ziemskiej jest rozmieszczenie powierzchni lądowych i wodnych a więc oceanów, mórz, i jezior. Nad niektórymi obszarami na Ziemi zaznacza się wyraźna sezonowa zmiana przeważających kierunków wiatru na przeciwne, bądź zbliżone do przeciwnych. W szerokościach międzyzwrotnikowych przyczyna tej zmiany związana jest z wysokością górowania Słońca. W szerokościach pozazwrotnikowych okresowe zmiany kierunku wiatrów wywołane są różnicami w nagrzewaniu się powierzchni lądowych i wodnych. Te okresowe wiatry zmieniające swój kierunek na przełomie lata i zimy noszą nazwę monsunów. (arab. mau-sim- sezon, pora roku). W związku z tymi zmianami wyróżnia się cyrkulację monsunową, która wchodzi w skład globalnej cyrkulacji atmosferycznej na kuli ziemskiej, a raczej ją zaburza. Latem nad silnie ogrzanym lądem azjatyckim powstaje bardzo głęboki niż baryczny, a nad masami wód oceanicznych oblewających ten kontynent, znacznie chłodniejszymi tworzy się wyż baryczny. Zaburza to ogólny kierunek cyrkulacji atmosferycznej na tych obszarach i powoduje wytworzenie się lokalnych wiatrów sezonowych zwanych monsunami.  Monsuny zmieniają swój kierunek na przeciwny w zależności od pory roku. Można wyodrębnić dwa rodzaje monsunów:

·       monsun letni (morski) z pogodą deszczową, związaną z niskim ciśnieniem nad lądem i wysokim nad morzem

·       monsun zimowy (lądowy) z pogodą suchą, spowodowaną wysokim ciśnieniem nad lądem i niskim nad morzem.

Podczas monsunu letniego wiatr wieje z morza w stronę lądu, w monsunie zimowym - odwrotnie. Latem ląd nagrzewa się szybciej niż woda, więc ciśnienie powietrza nad nim spada. Pojawiają się gwałtowne wiatry wiejące znad morza w głąb lądu. Zimą niże tworzą się nad cieplejszymi wodami, co przyczynia się do wiania monsunów od lądu w stronę morza (wiatry wieją z wyżu do niżu). Wiatr wiejący w ciepłej porze roku z oceanu na ląd jest to monsun letni. W półroczu letnim monsuny wieją z morza na ląd, w zimie z lądu nad morze. Powstają one w wyniku dużych różnic temperatur, a w związku z tym ciśnienia między lądem a morzem. W okresie letnim ląd nagrzewa się bardziej niż morze. Nad lądem powstaje wskutek tego obszar obniżonego ciśnienia, powodujący spływ powietrza dołem z oceanu na ląd. Górą natomiast powietrze przemieszcza się w tym czasie w przeciwnym kierunku - z lądu w kierunku oceanu. W chłodnej porze roku ocean jest cieplejszy od lądu, co powoduje że wiatr wieje w przeciwnym kierunku - z lądu na ocean. Jest to monsun zimowy. Wiatr ten jest zwykle słabszy od monsunu letniego. Monsuny najsilniej rozwijają się w strefie południowych wybrzeży Azji. Zaznaczają one swoją obecność także na Półwyspie Indyjskim, w południowo- wschodniej, Azji, oraz na niewielkiej części Australii. Jest to spowodowane wyjątkowo dużymi różnicami temperatury, jakie powstają pod wpływem olbrzymiego kontynentu Azji silnie nagrzanego latem, a oziębionego podczas zimy. Pora występowania monsunu jest bardzo istotna dla rolników. Najważniejsze dla nich jest by monsun letni, przynoszący z nad oceanu deszcze nadszedł w oczekiwanej porze. Długie i obfite ulewy rozpoczynają się na przełomie maja i czerwca. Wysuszona ziemia, która przyjęła wodę zostaje przygotowana pod uprawy. Silne i gwałtowne opady nawadniają pola przez pięć miesięcy. Pod koniec października następuje okres suchy, kiedy to monsun zimowy przynosi suche, pozbawione wilgoci powietrze z głębi kontynentu.